Na bursztynowym szlaku poezji

Ewelina Suszek

doi:10.55225/hcs.462

Autor

Ewelina Suszek Akademia Nauk Stosowanych w Tarnowie https://orcid.org/0000-0002-6574-5842

DOI:

https://doi.org/10.55225/hcs.462

Słowa kluczowe:

poezja, topos literacki, owad w bursztynie, bursztyn jako upominek

Abstrakt

Autorka bada topos literacki bursztynu z inkluzją, próbując zrekonstruować pewien odcinek metaforycznie rozumianego bursztynowego szlaku poezji. Uznając za Jarosławem Markiem Rymkiewiczem, że struktura toposu pozostaje w nieustannym ruchu, w pierwszej części artykułu (Z Południa na Północ) zwraca uwagę głównie na lirykę dawną m.in. epigramaty Marcjalisa, parafrazy Jana Andrzeja Morsztyna, Jana Gawińskiego, poemat Daniela Hermanna. W dalszej części pracy (Między Południem a Północą, Wschodem a Zachodem) dokonuje natomiast analizy i interpretacji wybranych utworów współczesnych poetów: Krystyny Miłobędzkiej, Jerzego Ficowskiego, Stanisława Grochowiaka oraz Czesława Miłosza. Inkluzja jest rozumiana zgodnie z ujęciem gemmologów, ale również metaforycznie, kiedy „ja” liryczne i świat przedstawiony zamknięte zostają w jantarze.

Statystyka pobrań

Statystyki pobrań nie są jeszcze dostępne

Bibliografia

Literatura podmiotu Google Scholar

Ficowski J., Dobrodziejstwo inwentarza, Sejny 1999. Google Scholar

Ficowski J., Gorączka rzeczy, Warszawa 2002. Google Scholar

Gawiński J., Dworzanki albo epigrammata polskie, wstęp J. Glażewski, Warszawa 2005. Google Scholar

Grochowiak S., Wiersze zebrane, t. 1, wybór i oprac. B. Symber, Wrocław 2017. Google Scholar

Grochowiak S., Wiersze zebrane, t. 2, wybór i oprac. B. Symber, Wrocław 2017. Google Scholar

Krasiński Z., Pisma Zygmunta Krasińskiego, red. J. Czubek, t. 6: Utwory liryczne (1833–1858), Kraków 1912. Google Scholar

Marcjalis, Epigramy. Wybór, przeł. S. Kołodziejczyk, Warszawa 1985. Google Scholar

Marjańska L., Żywica, Warszawa 2001. Google Scholar

Mickiewicz A., Konrad Wallenrod, wyd. 4, Wrocław 1998. Google Scholar

Miłobędzka K., Anaglify, Lusowo 2019. Google Scholar

Miłosz Cz., Rodzinna Europa, Warszawa 1990. Google Scholar

Miłosz Cz., Widzenia nad Zatoką San Francisco, Kraków 2000. Google Scholar

Miłosz Cz., Wiersze wszystkie, Kraków 2011. Google Scholar

Morsztyn J.A., Wybór poezji, oprac. W. Weintraub, wyd. 2, Wrocław 1998. Google Scholar

Obraz literatury powszechnej, red. P. Chmielowski, E. Grabowski, t. 1, Warszawa 1895. Google Scholar

Owidiusz, Przemiany, wybór i przeł. A. Kamieńska, Warszawa 1969. Google Scholar

Pszczoła w bursztynie. Rzecz o motywie inkluzji, zebrał, oprac. K. Orzechowski, Kobylin 2017. Google Scholar

Rymkiewicz J.M., Anatomia, Warszawa 1970. Google Scholar

Rymkiewicz J.M., Czym jest klasycyzm? Manifesty poetyckie, Warszawa 1967. Google Scholar

Światła w bursztynie. Antologia współczesnej poezji chińskiej, przeł. M. Religa, K. Sarek, Warszawa 2021. Google Scholar

Literatura przedmiotu Google Scholar

Andrzejczyk M., Etymologia i konotacje nazw drogich kamieni w twórczości Adama Mickiewicza oraz Juliusza Słowackiego. Studium leksykalno-stylistyczne, Białystok 2020. Google Scholar

Bachelard G., Miniatura, przeł. K. Mokry, T. Markiewka, „Literatura na Świecie” 1999, nr 9, s. 153–187. Google Scholar

Bachelard G., Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, wybór H. Chudak, przeł. Tenże, A. Tatarkiewicz, Warszawa 1975. Google Scholar

Baron M., Grzebanie grzebania. Archeolog i grabarz w twórczości Jerzego Ficowskiego, Katowice 2014. Google Scholar

Berkan M., Poetycka Litwa Miłosza, „Acta Universitatis Lodziensis” 1998, nr 1, s. 83–108. Google Scholar

Bieńczyk M., Przezroczystość, Warszawa 2015. Google Scholar

Bilczewski T., „Mucha uwięziona w bursztynie”. O Ameryce i wyobraźni Miłosza, [w:] Rodzinny świat Czesława Miłosza, red. Tenże, L. Marinelli, M. Woźniak, Kraków 2014, s. 103–113. Google Scholar

Błoński J., Epifanie Miłosza, „Teksty” 1981, nr 4–5, s. 27–51. Google Scholar

Borowski A., Przekład jako tłumaczenie, czyli… interpretacja, „Humanities and Cultural Studies” 2022, nr 3, s. 77–90. DOI: https://doi.org/10.55225/hcs.432 Google Scholar

Brückner A., Bursztyn, [w:] Tenże, Etymologiczny słownik języka polskiego, wyd. 2, Warszawa 1985, s. 50. Google Scholar

Bursztyn jako dobro turystyczne basenu Morza Bałtyckiego, red. J. Hochleitner, Elbląg 2008. Google Scholar

Bursztyn jako przedmiot ochrony dziedzictwa kulturowego, red. J. Hochleitner, Elbląg 2011. Google Scholar

Bursztyn jako stymulator turystyki kulturowej, red. J. Hochleitner, Elbląg 2009. Google Scholar

Bursztyn, [w:] Słownik języka polskiego, obejmujący oprócz zbioru właściwie polskich, znaczną liczbę wyrazów z obcych języków polskiemu przyswojonych; nomenklatury tak dawne, jak też nowo w użycie wprowadzone różnych nauk, umiejętności, sztuk i rzemiosł; nazwania monet, miar i wag główniejszych krajów i prowincij; mitologję plemion słowiańskich i innych ważniejszych, tudzież oddzielną tablicę słów polskich nieforemnych z ich odmianą; do podręcznego użytku, red. A. Zdanowicz i inni, t. 1, Wilno 1861, https://eswil.ijp.pan.pl/index.php [dostęp: 22 września 2022 r.]. Google Scholar

Bursztyn: Wczoraj, dziś i jutro, red. D.J. Olszewski-Strzyżowski, Gdańsk 2018. Google Scholar

Bursztynowy artefakt a kreowanie turystyki kulturowej, red. J. Hochleitner, Elbląg 2010. Google Scholar

Casanova P., Światowa republika literatury, przeł. E. Gałuszka, A. Turczyn, Kraków 2017. Google Scholar

Curtius E.R., Topika, przeł. K. Krzemieniowa, „Pamiętnik Literacki” 1972, nr 1, s. 231–265. Google Scholar

Czabanowska-Wróbel A., Utopia powtórzenia. Powtórzenie, podmiotowość, pamięć w literaturze modernizmu, Kraków 2019. Google Scholar

Czapliński P., Literatura światowa i jej figury, „Teksty Drugie” 2014, nr 4, s. 13–40. Google Scholar

Czwordon P., Empatia i obserwacja. O poezji Jerzego Ficowskiego, Poznań 2011. Google Scholar

Dembińska-Pawelec J., Jarosław Marek Rymkiewicz w cieniu Miłosza, „Ruch Literacki” 2012, nr 2, s. 219–226. DOI: https://doi.org/10.2478/v10273-012-0013-3 Google Scholar

Dudek J., „Gdzie wchodzi słońce i kędy zapada”. Europejskie korzenie poezji Czesława Miłosza, Kraków 1991. Google Scholar

Eliade M., Czas święty i mity, przeł. A. Tatarkiewicz, [w:] Antropologia kultury. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. G. Godlewski i inni, Warszawa 2005, s. 101–110. Google Scholar

Falęcka B., Jan Andrzej Morsztyn — Poeta wirtuoz, „Pamiętnik Literacki” 1977, nr 3, s. 147–165. Google Scholar

Fiut A., Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza, Kraków 1998. Google Scholar

Gierłowska G., Uroda bursztynu, „Bursztynisko” 2004, nr 20, s. 11–12. Google Scholar

Glażewski J., Wprowadzenie do lektury, [w:] J. Gawiński, Dworzanki albo epigrammata polskie, Warszawa 2005, s. 5–13. Google Scholar

Górniak-Prasnal K., Rzeczy, które się do nas zbliżają — „Anaglify” Krystyny Miłobędzkiej, „Wielogłos” 2017, nr 2, s. 53–67. Google Scholar

Grüner Z., Estetyka japońska w kulturze Zachodu, „ZN TD UJ — Nauki Humanistyczne” 2011, nr 2, s. 114–129. Google Scholar

Gutorow J., Glif, [w:] Wielogłos. Krystyna Miłobędzka w recenzjach, szkicach, rozmowach, wybór i oprac. J. Borowiec, Wrocław 2012, s. 17–35. Google Scholar

Janion M., „Kuźnia natury”, [w:] Taż, Prace wybrane. Gorączka romantyczna, wstęp M. Czermińska, t. 1, Kraków 2000, s. 275–322. Google Scholar

Jarzębski J., Obrazy Ameryki w „Świetle dziennym” Czesława Miłosza, „Ruch Literacki” 2012, nr 3, s. 295–304. DOI: https://doi.org/10.2478/v10273-012-0018-y Google Scholar

Jarzyna A., Na nowo. Wokół „Spisu z natury” Krystyny Miłobędzkiej, https://www.zamekczyta.pl/na-nowo-wokol-spisu-z-natury-krystyny-milobedzkiej/ [dostęp: 27 września 2022 r.]. Google Scholar

Kaczor-Scheitler K., „Vita contemplativa” według Franciszka Sitańskiego — wizualizacja życia klasztornego w okolicznościowym kazaniu „Pszczółka w bursztynie”, „Pamiętnik Literacki” 2015, nr 1, s. 83–97. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2015.1.5 Google Scholar

Kaniecki F., Korespondencja z Chin, „Bursztynisko” 2004, nr 22, s. 10–11. Google Scholar

Kaniecki F., Relacja z otwarcia w Pekinie pierwszego w Chinach salonu detalicznego „Neptun”, „Bursztynisko” 2004, nr 22, s. 11–12. Google Scholar

Kicińska U., Splendory domowe w staropolskich inwentarzach ruchomości, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2017, nr 4, s. 461–470. Google Scholar

Kisiel J., Tropy samotności. O doświadczeniu egzystencji w poezji, Katowice 2011. Google Scholar

Klikowicz-Kusior A., E. Sontag, Inkluzje. Wyobraźnia vs. rzeczywistość, „Bursztynisko” 2019, nr 43, s. 92–94. Google Scholar

Kobielska M., Nastrajanie pamięci. Artykulacja doświadczenia w poezji Jerzego Ficowskiego, Kraków 2010. Google Scholar

Kołakowski L., Obecność mitu, Warszawa 2003. Google Scholar

Kołodziejczyk E., „Światło dzienne” i doświadczenie amerykańskie Czesława Miłosza, „Acta Universitatis Lodziensis” 2012, nr 4, s. 143–159. Google Scholar

Kołodziejczyk E., Podróż syna marnotrawnego. O motywie romantycznym w «Trzech zimach» Czesława Miłosza, „Pamiętnik Literacki” 2001, nr 3, s. 135–169. Google Scholar

Kopaliński W., Hesperydy, [w:] Tenże, Słownik mitów i tradycji kultury, t. 1, Warszawa 2007, s. 418. Google Scholar

Kosmowska-Ceranowicz B., Bursztyn w Polsce i na świecie, Warszawa 2017. Google Scholar

Kowalczuk P., Bursztyn jest trendy, „Bursztynisko” 2004, nr 22, s. 7. Google Scholar

Kraska M., O poezji, pamięci i śmierci oraz o tym, jak rzeczy te do siebie się mają. „Chłopiec jeziorny” Stanisława Grochowiaka, [w:] Sztuka interpretacji. Poezja polska XX i XXI wieku, red. D. Szczukowski, G.B. Tomaszewska, Gdańsk 2014, s. 267–280. Google Scholar

Król Z., Powrót do świata. Dzieje uwagi w filozofii i literaturze XX wieku, Warszawa 2013. Google Scholar

Lam A., Wyobraźnia ujarzmiona, Kraków 1967. Google Scholar

Lévi-Strauss C., Wszyscy jesteśmy kanibalami, przeł. K. Thiel-Jańczyk, Kraków 2006. Google Scholar

Lisecka M., Jan Andrzej Morsztyn w poezji Jarosława Marka Rymkiewicza, [w:] Przedziwne światy. Prace z historii i teorii literatury ofiarowane dr. hab. Jerzemu Z. Maciejewskiemu, red. K. Ćwikliński, R. Moczkodan, R. Sioma, Toruń 2010, s. 225–242. Google Scholar

Lukasiewicz J., Szmaciarze i bohaterowie, Kraków 1963. Google Scholar

Łukasiewicz J., Grochowiak i obrazy, Wrocław 2002. Google Scholar

Łuszczykiewicz P., Książę erotyku. O poezji miłosnej Stanisława Grochowiaka, Warszawa 1975. Google Scholar

Mazurkiewicz R., O wężach, żmijach i jaszczurkach w literaturze polskiego średniowiecza, a osobnie o jednem robaczku albo wężu przez jadu, „Teksty Drugie” 2003, nr 1, s. 157–172. Google Scholar

Michałowski P., Polskie imitacje haiku, „Teksty Drugie” 1995, nr 2, s. 41–53. Google Scholar

Nadolska-Mętel E., Teoria toposu literackiego, „Roczniki Humanistyczne” 2004, nr 1, s. 227–261. Google Scholar

Nawrocki M., „Tego się naucz każdy, kto dotykasz próżni”. Rzecz o poezji Stanisława Grochowiaka, Kraków 2007. Google Scholar

Nycz R., Miłosz, „Miłość” i przesłanie na nowy wiek. Przyczynek do aktualności arcydzieł, „Teksty Drugie” 2019, nr 5, s. 7–17. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2018.3.1 Google Scholar

„Poezja” 1977, nr 2 (numer w całości poświęcony Stanisławowi Grochowiakowi). Google Scholar

Olejniczak J., Miłosz. Północ—Południe (intuicje i fragmenty), „Fabrica Litterarum Polono-Italica” 2022, nr 1, s. 1–18. DOI: https://doi.org/10.31261/FLPI.2022.04.10 Google Scholar

Olszewska A., Zobacz pradawną jaszczurkę. Muzeum Bursztynu ma 10 lat, https://www.gdansk.pl/wiadomosci/Zobacz-pradawna-jaszczurke-Muzeum-Bursztynu-ma-10-lat,a,56874 [dostęp: 15 października 2022 r.]. Google Scholar

Opacka-Walasek D., Chwile i eony. Obrazy czasu w polskiej poezji drugiej połowy XX wieku, Katowice 2005. Google Scholar

Opacka-Walasek D., Pastisz przeciw zamieraniu. Czesława Miłosza „Na cześć księdza Baki”, [w:] Taż, Pasaże liryczne, Katowice 2013, s. 36–64. Google Scholar

Opacka-Walasek D., „…pozostać wiernym niepewnej jasności”. Wybrane problemy poezji Zbigniewa Herberta, Katowice 1996. Google Scholar

Ortega y Gasset J., Rozmyślania o Europie, przeł. H. Woźniakowski, Warszawa 2006. Google Scholar

Petelenz-Łukasiewicz J., „Ów chłopiec niezwykły”, [w:] Dusza czyśćcowa. Wspomnienia o Stanisławie Grochowiaku, oprac. A. Romaniuk, Warszawa 2010, s. 27–43. Google Scholar

Pieczonka J., Apostrofy do wód — nowe spojrzenie na cykl epigramów w czwartej księdze Marcjalisa (18, 22 I 63), „Colectanea Philologica” 2018, nr 21, s. 117–126. DOI: https://doi.org/10.18778/1733-0319.21.08 Google Scholar

Piętka R., „Kiedy gwiazdy się na niebie złocą…”. Metaforyka jubilerska w rzymskich opisach nieba, „Symbolae Philologorum Posnaniensium Graecae et Latinae” 2015, nr 2, s. 35–51. DOI: https://doi.org/10.14746/sppgl.2015.XXV.2.4 Google Scholar

Pliniusz Starszy, 37 księga Historii naturalnej, przeł. A. Wąsik, [w:] A. Wąsik, Kamienie szlachetne w łacińskich źródłach literackich: od Pliniusza Starszego do Izydora z Sewilli, praca doktorska napisana pod kierunkiem W. Olszańca, Warszawa 2018, s. 127–183. Google Scholar

Popiołek J., Pochodzenie bursztynu w opiniach polskich przyrodników do połowy XIX wieku, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2005, nr 3–4, s. 135–148. Google Scholar

Poprawa A., Na początku było inne. „Anaglify”, [w:] Miłobędzka wielokrotnie, red. P. Śliwiński, Poznań 2008, s. 95–104. Google Scholar

Przybylski R., Klasycyzm, czyli prawdziwy koniec Królestwa Polskiego, Gdańsk 1996. Google Scholar

Rachoń E., Bursztynowy Szlak w Szanghaju, „Bursztynisko” 2018, nr 42, s. 57. Google Scholar

Rymkiewicz J.M., Myśli różne o ogrodach. Dzieje jednego toposu, Warszawa 1968. Google Scholar

Sontag E., R. Szadziewski, J. Szwedo, Muzeum Inkluzji w Bursztynie na Uniwersytecie Gdańskim — promocja i nauka, „Bursztynisko” 2015, nr 37, s. 38–39. Google Scholar

Spólna A., Poeta, który „znalazł się w Nigdzie”. Poemat „Orfeusz i Eurydyka” Czesława Miłosza, „Przegląd Humanistyczny” 2016, nr 2, s. 165–173. Google Scholar

Stępień M., Czesława Miłosza odkrywanie Ameryki, „Pamiętnik Literacki” 1981, nr 4, s. 143–176. Google Scholar

Stusek M., Bariery i możliwości. O haiku na gruncie polskim, „Forum Poetyki” jesień 2018, s. 74–85. DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2018.14.26829 Google Scholar

Szamałek K., Bursztyn jako surowiec strategiczny, „Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego” 2016, nr 466, s. 291–296. Google Scholar

Szawerna-Dyrszka A., Leśne tropy Czesława Miłosza, „Postscriptum Polonistyczne” 2011, nr 1, s. 53–62. Google Scholar

Szwedo J., R. Szadziewski, E. Sontag, Najstarszy opis inkluzji zwierzęcych w bursztynie bałtyckim, „Bursztynisko” 2018, nr 42, s. 12–16. Google Scholar

Szymik J., Apokatastaza według Miłosza. Teologia sensu i nadziei, „Studia Oecumenica” 2020, nr 20, s. 147–155. DOI: https://doi.org/10.25167/so.1996 Google Scholar

Tajl S., Wystawa polskiej biżuterii artystycznej z bursztynem po raz pierwszy w historii na liście najciekawszych wydarzeń kulturalnych w Chinach, „Bursztynisko” 2018, nr 42, s. 41. Google Scholar

Wcielenia Jerzego Ficowskiego. Według recenzji, szkiców i rozmów z lat 1956–2007, wybór i oprac. P. Sommer, Sejny 2010. Google Scholar

Weintraub W., Wstęp, [w:] J.A. Morsztyn, Wybór poezji, oprac. W. Weintraub, Wrocław 1988, s. V–XCII. Google Scholar

Wiśniewska H., Uciechy miłości i wojowanie w wierszach konceptowych Jana Andrzeja Morsztyna (1621–1693), Lublin 2010. Google Scholar

Zaleski M., Formy pamięci, Gdańsk 2004. Google Scholar

Zaleski M., Miłosz: piosenki niewinności i doświadczenia, „Teksty Drugie” 1991, nr 1–2, s. 81–95. Google Scholar