Dyscyplina przypadku: Rola przypadku w kształtowaniu XX-wiecznej tożsamości artystycznej

Marcin Oleś

doi:10.55225/hcs.533

Authors

Marcin Oleś Adam Mickiewicz University in Poznań, Poland https://orcid.org/0000-0001-9210-0882

DOI:

https://doi.org/10.55225/hcs.533

Keywords:

chance, discipline of chance, art, artistic creation

Abstract

Chance/coincidence plays a significant, albeit implicit, role in artistic creation. One searches in vain for mentions of it in artists' biographies or chronicles of their works. Most often passed over in silence, it remains the great absentee of artistic creation. Western culture has pushed him outside the walls of the temples of art. After all, art is the work of genius, not chance.
For this reason, among others, the study of chance in artistic creation must be circumstantial and based on reading about what the sources are silent about, for little is said explicitly about chance. And yet, can chance be harnessed and made to assist in the creation of works and the invocation of further opuses? Can chance be disciplined so that it becomes a tool in the hands of the creator?
The aim of this article is to attempt to describe the role of chance in artistic creation in the 20th century. The work will be based on both biographical documentation and analysis of individual artistic practices. Coincidence as a creative method can be not only a tool in the hands of the artist, but also one of his artistic techniques.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Action painting, [w:] ENCENC: encyklopedie humanistyczne, 2017, https://encenc.pl/action-painting [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Brecht G., Chance imagery, red. M. Tencer, Dijon 2004. Google Scholar

Chołoniewski M., John Cage Silence, http://sme.amuz.krakow.pl/cageconf/wp-content/uploads/2012/10/Marek-Choloniewski-Silence.pdf [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Chwiejda E., Dadaizm jako reakcja na upadek kultury europejskiej i pierwszą wojnę światową, https://hi-storylessons.eu/pl/culture/dadaizm-jako-reakcja-na-upadek-kultury-europejskiej-i-pierwsza-wojne-swiatowa/ [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Coincidence, [w:] Online Etymology Dictionary, https://www.etymonline.com/search?q=Coincidence [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Dolewka M, Rola przypadku w twórczości Witolda Lutowsławskiego. W nawiązaniu do myśli Michała Hellera, „Racjonalia. Z punktu widzenia humanistyki” 2013, nr 3, s. 98–114, https://doi.org/10.15633/r.268. DOI: https://doi.org/10.15633/r.268 Google Scholar

Eco U., Dzieło otwarte: forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Warszawa 2008. Google Scholar

Heller M., Filozofia przypadku: kosmiczna fuga z preludium i codą, Kraków 2014. Google Scholar

Iłenda J., Odo Marquarda apologia przypadkowości, „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka” 1996, nr 1-2 (9-10), s. 178–185. Google Scholar

The Japanese artist Katsushika Hokusai Old Man Crazy to Paint BC Documentary 2017, YouTube, 2017, https://www.youtube.com/watch?v=bbt3FSuPSjo [dostęp: 27 maja 2023 r.] Google Scholar

Jernajczyk J., Portrety Przypadku, „Racjonalia. Z punktu widzenia humanistyki 2013, t. 3, s. 5–20, https://doi.org/10.15633/r.263. DOI: https://doi.org/10.15633/r.263 Google Scholar

Karpow A., Assemblage, environments and happenings, [w:] Chance, red. M. Iversen, London—Cambridge 2010. Google Scholar

Assemblages, Environments and Happenings, [w:] The Twentieth Century Performance Reader, red. T. Brayshaw, N. Witts, 3rd ed., London—New York 2014. Google Scholar

Koschany R., Przypadek: kategoria egzystencjalna i artystyczna w literaturze i filmie, Wrocław 2006 r. Google Scholar

Kosińska M., Ciało filmu: medium obecnego w powojennej amerykańskiej awangardzie filmowej, Poznań 2012. Google Scholar

Kumaniecki K., Słownik łacińsko-polski: według słownika Hermana Mengego i Henryka Kopii, wyd. 18, Warszawa 1990. Google Scholar

Lutosławski W., Zapiski/ Witold Lutosławski, opr. Z. Skowron, Warszawa 2008. Google Scholar

Mallarmé S., Rzut kośćmi nigdy nie zniesie przypadku, red. K. Bazarnik, Z. Fajfer, tłum. T. Różycki, 2005, http://archiwum.ha.art.pl/wydawnictwo/katalog-ksiazek/193-stephane-mallarme-rzut-koscmi-nigdy-nie-zniesie-przypadku.html [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Marquard O., Apologia przypadkowości: studia filozoficzne, tłum. K. Krzemień-Ojak. Warszawa 1994. Google Scholar

Morse B.R., Indeterminacy, the I Ching, and John Cage: A New Design Method for Landscape Architecture, [praca magisterska], University of Arizona, Tucson 2007. Google Scholar

Paja-Stach J., Dzieła otwarte w twórczości kompozytorów XX wieku, Kraków 1992. Google Scholar

Pałasiński P., Amor fati Fryderyka Nietzschego (konieczność i przypadkowość losu człowieka), „Racjonalia. Z punktu widzenia humanistyki” 2013, t. 3, s. 35–56, https://doi.org/10.15633/r.265. DOI: https://doi.org/10.15633/r.265 Google Scholar

Przypadek, [w:] Wikicytaty, https://pl.wikiquote.org/wiki/Przypadek [dostęp: 18 kwietnia 2023 r.]. Google Scholar

Rakoczy M., Pisanie automatyczne, czyli o trudnych związkach awangardy z nowoczesnością, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2019 , nr 2, s. 115–128, https://doi.org/10.26485/ZRL/2019/62.2/7. DOI: https://doi.org/10.26485/ZRL/2019/62.2/7 Google Scholar

Rasula J., Dada po dada, tłum. E. Frelik, „Dekada Krakowska” 2017, nr 6 (34), s. 6–13. Google Scholar

Richter H., Dada, Art and Anti-Art, tłum. D. Britt, New York 1965. Google Scholar

Schopenhauer A., Czworaki korzeń zasady racji dostatecznej, tłum. J. Marzęcki, Kęty 2003. Google Scholar

Sheppard R., Dadaizm, modernizm, postmodernizm, tłum. J. Parniewska, „Dekada Krakowska” 2017, nr 6 (34), s. 14–22. Google Scholar

Śniedziewski P., „Rzut kośćmi” Mallarmégo — od oralnej metafory milczenia do piśmiennej metafory bieli, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” 2010, nr 1–2, s. 193–207. Google Scholar

Taborska A., Ptak Przełożony Max Ernst, „Tygodnik Powszechny” 2013, nr 28 (dodatek), https://www.tygodnikpowszechny.pl/ptak-przelozony-max-ernst-19907, [dostęp: 27 maja 2023 r.]. Google Scholar

Wołek M., Początki kategorii przypadku w sztuce, „Folia Philosophica” 2016, t. 36, s. 79–89. Google Scholar