Ekskluzywizm doświadczenia artystycznego

Michał Borkowski

doi:10.55225/hcs.540

Autor

Michał Borkowski Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; National College of Dublin, Dublin City University https://orcid.org/0000-0002-4233-1444

DOI:

https://doi.org/10.55225/hcs.540

Słowa kluczowe:

ekskluzywizm, doświadczenie artystyczne, dionizyjski, artyzm, dostojny

Abstrakt

Sztuka, gdyby stała otworem dla ogółu, powodowałaby niepowetowane straty – można stwierdzić, parafrazując słowa jednego z najważniejszych filologów nowożytnych, Fryderyka Nietzschego. Charakter sztuki — na wskroś eksperymentatorski i oscylujący wokół niepewności i bezcelowości — skutecznie uniemożliwia dostęp do niej dla każdego. Popularyzacja dzieła sztuki pozostaje założeniem szkodliwym społecznie, ponieważ doprowadza do autodestrukcji „natury przeciętne”. Ekskluzywizm doświadczenia artystycznego poręcza tożsamość dzielnych osobowości gotowych na liczne poświęcenia i niebezpieczeństwa. Granica między obłędem a stanem natchnienia jest bardzo cienka. Jej przekraczanie wymaga niezwykłego wyczucia i subtelności. Stendhal w dziele O miłości w duchu szowinizmu arystokratycznego stwierdza: „pomimo wielu starań nie mogę dać uszu głuchym i oczu ślepym”. Zatem psychagogia artyzmu jest paradoksalnym przedsięwzięciem i wynikiem nieporozumień wynikłych z forsowania modelu edukacji ufundowanej na absolutyzmie egalitaryzmu. Jednocześnie doświadczenie artystyczne nikogo i niczego nie wyklucza, gdyż jest rodzajem najwykwintniejszej apologii Życia. W akcie twórczym, szczególnym rodzaju aktywności, na wskroś sporadycznej i rzadkiej, gotowość na Nowe zajmuje centralne miejsce. Nieprzewidywalność, która przeraża większość, jest najwyższym rodzajem inspiracji dla tworzącego. By coś powstało par excellence, nie może wcześniej istnieć, nawet w nadprzyrodzonej rzeczywistości. Nie może być też uprzednio pomyślane, jeśli ma być niepowtarzalne. A to już wymyka się wszelkim regułom. Człowiek wierzy w prawdę, artysta w świat — siedlisko tajemniczości.

Statystyka pobrań

Statystyki pobrań nie są jeszcze dostępne

Bibliografia

Barthes R., Mitologie, tłum. A. Dziadek, Warszawa 2008. Google Scholar

Barthes R., Przyjemność tekstu, tłum. A. Lewańska, Warszawa 1997. Google Scholar

Bataille G., Doświadczenie wewnętrzne, tłum. O. Hedemann, Warszawa 1998. Google Scholar

Bataille G., Literatura a zło, tłum. M. Wodzyńska-Walicka, Kraków 1992. Google Scholar

Benisz H., Estetyka Nietzschego jako nowa filozofia człowieka, „Przegląd Filozoficzny” 1998, r. 7, nr 4 (28), https://pf.uw.edu.pl/images/NUMERY_PDF/028/PF_1998-R7_4_03_Benisz-H_Estetyka.pdf [dostęp: 10 maja 2023 r.]. Google Scholar

Brzozowski S., Kultura i życie. Zagadnienia sztuki i twórczości w walce o światopogląd, Wydawnictwo Instytutu Literackiego, Warszawa 1936. Google Scholar

Carlyle T., Bohaterowie, tłum. T. Macios, Kraków 2006. Google Scholar

Chmielowski F., Sztuka i doświadczenie, „Estetyka i Krytyka” 2005–2006, nr 9/10, s. 63–75, https://pjaesthetics.uj.edu.pl/documents/138618288/139072857/eik_9-10_5.pdf/2c71b0e0-1c13-435e-8618-72cccc9508e1 [dostęp: 22 marca 2023 r.]. Google Scholar

Chodkowski R., Widownia antycznego teatru greckiego, „Roczniki Humanistyczne” 2001, t. 49, z. 3, s. 61–93, https://bibliotekanauki.pl/articles/1954797.pdf, [dostęp: 23 maja 2023 r.]. Google Scholar

Dankowska J., Miejsce muzyki w filozofii Fryderyka Nietzschego, „Estetyka i Krytyka” Google Scholar

, t. 1, nr 1, s. 24, https://pjaesthetics.uj.edu.pl/documents/138618288/ Google Scholar

/EiK01_02_Dankowska.pdf/7d9b86be-58fe-44d9-961e-f257723db2a8 [dostęp: 20.04. 2023]. Google Scholar

Deleuze G., Nietzsche, tłum. B. Banasiak, Warszawa 2000. Google Scholar

Domeracki P., Elzenbergowski arystokratyzm ducha, [w:] Elzenberg — tradycja i współczesność, red. W. Tyburski, R. Wiśniewski, Toruń 2009, https://repozytorium.umk.pl/bitstream/handle/item/1120/DOMERACKI%20Piotr%20-%20Elzenbergowski%20arystokratyzm%20ducha.pdf?sequence=1, [dostęp: 15 kwietnia 2023 r.]. Google Scholar

Gombrowicz W., Dzienniki 1953–1969, Kraków 2007. Google Scholar

Górska I., Doświadczenie jako próba dzieła — próba siebie, „Pamiętnik Literacki” 2012, nr 2, s. 115–139, http://rcin.org.pl/Content/63752/PDF/WA248_81711_P-I-30_gorska-doswiadczenie_o.pdf [dostęp: 22 marca 2023 r.]. DOI: https://doi.org/10.18318/pl.2012.2.6 Google Scholar

Harrison J.E., Religion of Ancient Greece, Londyn 1913. Google Scholar

Jaspers K., Rozum i egzystencja. Nietzsche a chrześcijaństwo, Warszawa 1991. Google Scholar

Klossowski P., Nietzsche i błędne koło, tłum. B. Banasiak i K. Matuszewski, Warszawa 1996. Google Scholar

Kłosiewicz O., Literatura jako doświadczenie magiczne w ujęciu estetyki i antropologii kultury, Warszawa 2013, https://depotuw.ceon.pl/bitstream/handle/item/344/doktorat.olga_k%C5%82osiewicz.pdf?sequence=1 [dostęp: 9 maja 2023 r.]. Google Scholar

Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1964. Google Scholar

Lautréamont C., Pieśni Maldorora i Poezje, tłum. M. Żurowski, Warszawa 1976. Google Scholar

Lichtenberg G.C., Philosophical Writings, Albany 2012. Google Scholar

Machiavelli N., Il principe, rozdz. XXV, 1814. Google Scholar

Michels S., Nietzsche and the Religion of the Future, „Animus: A Philosophical Journal for Our Time” 2004, nr 9, s. 52–72, https://digitalcommons.sacredheart.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1017&context=gov_fac [dostęp: 7 września 2022 r.]. Google Scholar

Mikołejko Z., Mity tradycjonalizmu integralnego. Julius Evola i kultura religijno-filozoficzna prawicy, Warszawa 1998, https://bibliotekanauki.pl/books/1365644.pdf [dostęp: 26 maja 2023 r.]. Google Scholar

Nietzsche F., Nachlaß 1884–1885, tłum. G. Kowal, Warszawa 2011. Google Scholar

Nietzsche F., Pisma pozostałe, tłum. B. Baran, Kraków 2004. Google Scholar

Nietzsche F., Wędrowiec i jego cień, tłum. R. Mitoraj, Kraków 2005. Google Scholar

Nietzsche F., Wiedza radosna, tłum. M. Łukasiewicz, A. Kopacki, L. Staff, Gdańsk 2008. Google Scholar

Nietzsche F., Wola mocy, tłum. K. Drzewiecki, S. Frycz, Kraków 2011. Google Scholar

Pieniążek P., Suwerenność a nowoczesność. Z dziejów poststrukturalistycznej recepcji myśli Nietzschego, Łódź 2006. Google Scholar

Prusik W., Sztuka i mistyka: ekspresja jako artystyczne doświadczenie absolutu, „Analiza i Egzystencja” 2013, nr 21, s. 131–147, https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Analiza_i_Egzystencja/Analiza_i_Egzystencja-r2013-t21/Analiza_i_Egzystencja-r2013-t21-s131-147/Analiza_i_Egzystencja-r2013-t21-s131-147.pdf [dostęp: 22 maja 2023 r.]. Google Scholar

Rochefoucauld F. de La, Maksymy i rozważania moralne, tłum. T. Boy-Żeleński, Kraków 2004. Google Scholar

Różewicz T., Poezja, dramat, proza, Wrocław 1973. Google Scholar

Sandauer A., Liryka i logika. Wybór pism krytycznych, Warszawa 1969. Google Scholar

Stendhal, Czerwone i czarne, tłum. T. Boy-Żeleński, wolnelektury.pl, http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/stendhal-czerwone-i-czarne [dostęp: 30 maja 2023 r.]. Google Scholar

Stendhal, O miłości, tłum. T. Boy-Żeleński, wolnelektury.pl, https://wolnelektury.pl/katalog/lektura/stendhal-o-milosci.html [dostęp: 30 maja 2023 r.]. Google Scholar

Stendhal, Pustynia parmeńska, tłum. T. Boy-Żeleński, Warszawa 2018. Google Scholar

Tukidydes, Wojna peloponeska, tłum. K. Kumaniecki, Warszawa 1953. Google Scholar