Dyscyplina przypadku: Rola przypadku w kształtowaniu XX-wiecznej tożsamości artystycznej

Marcin Oleś

doi:10.55225/hcs.533

Autor

Marcin Oleś Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu https://orcid.org/0000-0001-9210-0882

DOI:

https://doi.org/10.55225/hcs.533

Słowa kluczowe:

przypadek, dyscyplina przypadku, sztuka, twórczość artystyczna

Abstrakt

Przypadek odgrywa w twórczości artystycznej znaczącą, aczkolwiek niejawną rolę. Na próżno szukać o nim wzmianek w biografiach artystów czy kronikach ich dzieł. Najczęściej przemilczany, pozostaje wielkim nieobecnym twórczości artystycznej. Kultura Zachodu wyparła go poza mury świątyń sztuki. Wszak sztuka jest dziełem geniuszu, a nie przypadku.
Między innymi dlatego badanie przypadku w twórczości artystycznej musi mieć charakter poszlakowy i opierać się na czytaniu o tym, o czym milczą źródła, bowiem mało o przypadku mówi się wprost. A jednak, czy przypadek można „zaprząc do roboty” i sprawić, aby pomagał w tworzeniu dzieł i powoływaniu kolejnych opusów? Czy przypadek można poddać dyscyplinie, żeby stał się narzędziem w rękach twórcy?
Celem niniejszego artykułu jest próba opisania roli przypadku w twórczości artystycznej w XX wieku. Praca opierać się będzie zarówno na dokumentacji biograficznej, jak i analizie poszczególnych praktyk artystycznych. Przypadek jako metoda twórcza może być nie tylko narzędziem w rękach twórcy, ale i jedną z jego technik artystycznych.

Statystyka pobrań

Statystyki pobrań nie są jeszcze dostępne

Bibliografia

Action painting, [w:] ENCENC: encyklopedie humanistyczne, 2017, https://encenc.pl/action-painting [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Brecht G., Chance imagery, red. M. Tencer, Dijon 2004. Google Scholar

Chołoniewski M., John Cage Silence, http://sme.amuz.krakow.pl/cageconf/wp-content/uploads/2012/10/Marek-Choloniewski-Silence.pdf [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Chwiejda E., Dadaizm jako reakcja na upadek kultury europejskiej i pierwszą wojnę światową, https://hi-storylessons.eu/pl/culture/dadaizm-jako-reakcja-na-upadek-kultury-europejskiej-i-pierwsza-wojne-swiatowa/ [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Coincidence, [w:] Online Etymology Dictionary, https://www.etymonline.com/search?q=Coincidence [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Dolewka M, Rola przypadku w twórczości Witolda Lutowsławskiego. W nawiązaniu do myśli Michała Hellera, „Racjonalia. Z punktu widzenia humanistyki” 2013, nr 3, s. 98–114, https://doi.org/10.15633/r.268. DOI: https://doi.org/10.15633/r.268 Google Scholar

Eco U., Dzieło otwarte: forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Warszawa 2008. Google Scholar

Heller M., Filozofia przypadku: kosmiczna fuga z preludium i codą, Kraków 2014. Google Scholar

Iłenda J., Odo Marquarda apologia przypadkowości, „Kultura Współczesna. Teoria, Interpretacje, Praktyka” 1996, nr 1-2 (9-10), s. 178–185. Google Scholar

The Japanese artist Katsushika Hokusai Old Man Crazy to Paint BC Documentary 2017, YouTube, 2017, https://www.youtube.com/watch?v=bbt3FSuPSjo [dostęp: 27 maja 2023 r.] Google Scholar

Jernajczyk J., Portrety Przypadku, „Racjonalia. Z punktu widzenia humanistyki 2013, t. 3, s. 5–20, https://doi.org/10.15633/r.263. DOI: https://doi.org/10.15633/r.263 Google Scholar

Karpow A., Assemblage, environments and happenings, [w:] Chance, red. M. Iversen, London—Cambridge 2010. Google Scholar

Assemblages, Environments and Happenings, [w:] The Twentieth Century Performance Reader, red. T. Brayshaw, N. Witts, 3rd ed., London—New York 2014. Google Scholar

Koschany R., Przypadek: kategoria egzystencjalna i artystyczna w literaturze i filmie, Wrocław 2006 r. Google Scholar

Kosińska M., Ciało filmu: medium obecnego w powojennej amerykańskiej awangardzie filmowej, Poznań 2012. Google Scholar

Kumaniecki K., Słownik łacińsko-polski: według słownika Hermana Mengego i Henryka Kopii, wyd. 18, Warszawa 1990. Google Scholar

Lutosławski W., Zapiski/ Witold Lutosławski, opr. Z. Skowron, Warszawa 2008. Google Scholar

Mallarmé S., Rzut kośćmi nigdy nie zniesie przypadku, red. K. Bazarnik, Z. Fajfer, tłum. T. Różycki, 2005, http://archiwum.ha.art.pl/wydawnictwo/katalog-ksiazek/193-stephane-mallarme-rzut-koscmi-nigdy-nie-zniesie-przypadku.html [dostęp: 21 maja 2023 r.]. Google Scholar

Marquard O., Apologia przypadkowości: studia filozoficzne, tłum. K. Krzemień-Ojak. Warszawa 1994. Google Scholar

Morse B.R., Indeterminacy, the I Ching, and John Cage: A New Design Method for Landscape Architecture, [praca magisterska], University of Arizona, Tucson 2007. Google Scholar

Paja-Stach J., Dzieła otwarte w twórczości kompozytorów XX wieku, Kraków 1992. Google Scholar

Pałasiński P., Amor fati Fryderyka Nietzschego (konieczność i przypadkowość losu człowieka), „Racjonalia. Z punktu widzenia humanistyki” 2013, t. 3, s. 35–56, https://doi.org/10.15633/r.265. DOI: https://doi.org/10.15633/r.265 Google Scholar

Przypadek, [w:] Wikicytaty, https://pl.wikiquote.org/wiki/Przypadek [dostęp: 18 kwietnia 2023 r.]. Google Scholar

Rakoczy M., Pisanie automatyczne, czyli o trudnych związkach awangardy z nowoczesnością, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 2019 , nr 2, s. 115–128, https://doi.org/10.26485/ZRL/2019/62.2/7. DOI: https://doi.org/10.26485/ZRL/2019/62.2/7 Google Scholar

Rasula J., Dada po dada, tłum. E. Frelik, „Dekada Krakowska” 2017, nr 6 (34), s. 6–13. Google Scholar

Richter H., Dada, Art and Anti-Art, tłum. D. Britt, New York 1965. Google Scholar

Schopenhauer A., Czworaki korzeń zasady racji dostatecznej, tłum. J. Marzęcki, Kęty 2003. Google Scholar

Sheppard R., Dadaizm, modernizm, postmodernizm, tłum. J. Parniewska, „Dekada Krakowska” 2017, nr 6 (34), s. 14–22. Google Scholar

Śniedziewski P., „Rzut kośćmi” Mallarmégo — od oralnej metafory milczenia do piśmiennej metafory bieli, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” 2010, nr 1–2, s. 193–207. Google Scholar

Taborska A., Ptak Przełożony Max Ernst, „Tygodnik Powszechny” 2013, nr 28 (dodatek), https://www.tygodnikpowszechny.pl/ptak-przelozony-max-ernst-19907, [dostęp: 27 maja 2023 r.]. Google Scholar

Wołek M., Początki kategorii przypadku w sztuce, „Folia Philosophica” 2016, t. 36, s. 79–89. Google Scholar