Z dziejów tarnowskiego rabinatu. Trzy dokumenty z 1743 roku
DOI:
https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.7391Słowa kluczowe:
Żydzi, Tarnów, sąsiedztwo, rabinat, samorząd żydowskiAbstrakt
Opublikowane dokumenty wraz z objaśniającym wstępem dotyczą krótkiego epizodu w dziejach tarnowskiej gminy, a mianowicie konfliktu pomiędzy miejscowym rabinem a starszym ziemskim. Obaj wywodzili się z wpływowych rodzin żydowskiej elity Małopolski czy wręcz całej Rzeczypospolitej i w dodatku byli spowinowaceni. Mimo że na pierwszy rzut oka spór pomiędzy tymi dwoma najważniejszymi tarnowskimi Żydami miał charakter rodzinnej waśni, w rzeczywistości był epizodem znacznie szerszego konfliktu, który wówczas toczył się w łonie małopolskiego Żydostwa, a mianowicie walki o rabinat ziemski, w który zaangażowani byli oprócz Żydów również ich chrześcijańscy protektorzy. Konflikt, który wybuchł z wciąż nie do końca jasnych powodów, postawił po dwóch stronach barykady rabina tarnowskiego, który był bratem Dawida Szmelki, i rodzinę Landauów, którzy aktywnie dążyli do usunięcia Dawida z urzędu rabina i wyboru nowego rabina. Dokumenty pokazują przy okazji sposób funkcjonowania administracji dominialnej i pozwalają zrozumieć motywy działania dziedzica Pawła Karola Sanguszki, który po okresie wahania zdecydowanie rozstrzygnął spór na rzecz jednej ze stron, ówczesnego starszego ziemskiego Jecheskiela Landau, w wyniku czego rabin tarnowski utracił swój urząd. Sanguszko jednak pomimo popierania od początku konfliktu stronnictwa nowego kandydata nie zamierzał palić mostów i nawet usuwając rabina tarnowskiego starał się nie antagonizować tej części elity małopolskich Żydów.
Statystyka pobrań
Bibliografia
Bałaban M., Historja Żydów w Krakowie i na Kazimierzu. 1304–1868, t. 2, Kraków 1936. Google Scholar
Bałaban M., Joseph Jonas Theomim Fränkel, Rabbiner in Krakau (1742–1745) und seine Zet. Archivalische Studie, Breslau 1917. Google Scholar
Friedberg B., בני לנדא למשפחותם , Die Famielie Landau, ihre Genealogie und ihr literarisches Wirken vom XIV Jahrhundert bis auf die Gegenwart, Frankfurt am Main 1905. Google Scholar
Hundert Gershon D., The Jews in a Polish Private Town. The Case of Opatów in the Eighteenth Century, Baltimore 1992. Google Scholar
Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953. Google Scholar
Kaźmierczyk A., Konwersja, jichus i walka o władzę w ziemstwie krakowsko-sandomierskim w latach czterdziestych XVIII wieku, [w:] W poszukiwaniu religii doskonałej? Konwersja a Żydzi, pod. red. A. Jagodzińskiej, Wrocław 2012, s. 31–47. Google Scholar
Sejm Czterech Ziem. Źródła, do druku przygotowali J. Goldberg, A. Kaźmierczyk, Warszawa 2011. Google Scholar
Teller A., Money, Power, and Influence in Eighteenth-Century Lithuania. The Jews on the Radziwiłł Estates, Stanford, California 2016. Google Scholar
Zielińska T., Kariera i upadek żydowskiego potentata w dobrach radziwiłłowskich w XVIII wieku, „Kwartalnik Historyczny” 1991, r. 98, nr 3, s. 33–49. Google Scholar
Żydowski samorząd ziemski w Koronie (XVII–XVIII wiek). Źródła, wprowadz. i oprac. A. Kaźmierczyk, P. Zarubin, Kraków 2019. Google Scholar
Żydzi polscy 1648–1772, Źródła, oprac. i wstępem opatrzył A. Kaźmierczyk, Kraków 2001. Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
