The significance of extreme floods in the transformation of mountain valleys and causing flood risk, on the example of the July 2001 flood that occurred in the upper catchment of the river Skawa
DOI:
https://doi.org/10.5604/01.3001.0014.5163Słowa kluczowe:
flood, flood hazard, Skawa catchment, CarpathiansAbstrakt
In July 2001, in the Carpathian Basin of the Vistula, there was a lot of rainfall and storms. The meteorological situation of that time was similar to that of 1934 when a great flood occurred. On 25 July 2001, in the upper part of the Skawa catchment, a violent storm occurred. Its centre was located right at Makowska Góra. The daily precipitation in Maków Podhalański was 190.8 mm that day. Most of the precipitation occurred during a storm. Although the precipitation was much lower in the other stations located in the drainage basin, the flow of the Skawa in Sucha Beskidzka was 660 m3 /s, while the constructed dam in Świnna-Poręba – 1019 m3/s.
Precipitation was so abundant that the floodplains terraces of the Skawa have been inundated, and made the streams flowing down the Makowska Mountain spill out of the trough. The centre of Maków Podhalański and the neighbouring streets were destroyed. The main current flowed through the streets of Źródlana, Krótka, Kościelna, Rynek, and Wolności. The biggest losses were caused by the Księży Potok and several smaller streams (Rzyczki, Grabce, and Czarny Potok) that poured out of the trough and flowed through them. The biggest losses have been incurred by the Budzów and Zembrzyce municipalities located on the other side of the mountain. The losses were caused by a small Paleczka stream.
Statystyka pobrań
Bibliografia
Mioduszewski W. Zjawiska ekstremalne w przyrodzie – susze i powodzie. In: Łachacz A, editor. Wybrane problemy ochrony mokradeł. Olsztyn: Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Katedra Melioracji i Kształtowania Środowiska; 2012. p. 57–74. Google Scholar
Zagrożenia okresowe występujące w Polsce. Aktualizacja. Warszawa: Rządowe Centrum Bezpieczeństwa; 2013. p. 1–24. Google Scholar
Gomi T, Sidle RC, Richardson JS. Understanding processes and downstream linkages of headwater systems. BioScience. 2002;52(10):905–916. https://doi.org/10.1641/0006-3568(2002)052[0905:UPADLO]2.0.CO;2. Google Scholar
Bucała A, Budek A. Zmiany morfologii koryt wskutek opadów ulewnych na przykładzie potoku Suszanka, Beskid Średni. Czasopismo Geograficzne. 2011;82(4):321–332. Google Scholar
Franczak P. Hydrologiczne i geomorfologiczne skutki ekstremalnego opadu w maju 2014 roku w zlewni Rybnego Potoku (Masyw Babiej Góry). Annales – Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio B. 2015;70(2):63–81. https://doi.org/10.17951/b.2015.70.2.63. Google Scholar
German K. Przebieg wezbrania powodzi 9 lipca 1997 roku w okolicach Żegociny oraz ich skutki Krajobrazowe. In: Grela J, Starkel L, editor. Powódź w dorzeczu górnej Wisły w lipcu 1997 roku. Kraków: IGiGP UJ; 1998. p. 177–183. Google Scholar
Gil E. Spływ wody i procesy geomorfologiczne w zlewniach fliszowych podczas gwałtownych ulew w Szymbarku w dniu 7 czerwca 1985. In: Starkel L, editor. Geomorfologiczny i sedymentologiczny zapis lokalnych ulew. Wrocław, Warszawa: Wydawnictwo Continuo, PAN IGiPZ; 1998. p. 85–107. Google Scholar
Gorczyca E. Przekształcanie stoków fliszowych przez procesy masowe, podczas katastrofalnych opadów (dorzecze Łososiny). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2004. Google Scholar
Gorczyca E, Krzemień K. Morfologiczne skutki ekstremalnego zdarzenia opadowego w Tatrach Reglowych w czerwcu 2007 r. Landform Analysis. 2009;8:21–24. Google Scholar
Gorczyca E, Krzemień K, Wrońska-Wałach D, Boniecki M. Significance of extreme hydro-geomorphological events in the transformation of mountain valleys (Northern Slopes of the Western Tatra Range, Carpathian Mountains, Poland). Catena. 2014;121:127–141. https://doi.org/10.1016/j.catena.2014.05.004. Google Scholar
Izmaiłow B, Kamykowska M, Krzemień K. Geomorfologiczna rola katastrofalnych wezbrań w transformacji górskiego systemu korytowego na przykładzie Wilszni (Beskid Nicki). In: Izmaiłow B, editor. Przyroda – człowiek – Bóg. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2004. p. 69–81. Google Scholar
Krzaklewski P. Rola zdarzeń ekstremalnych w kształtowaniu meandrowych koryt górskich na przykładzie Czarnej Orawy w okresie 2007–2008. Landform Analysis. 2008;8:45–48. Google Scholar
Lach J. Lewik P. Powódź w lipcu 2001 na Sądecczyźnie i jej skutki. In: Górka Z, Jelonek A, editors. Geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju Małopolski. Kraków: Instytut Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2002. p. 199–204. Google Scholar
Mądry J. Powodzie w dorzeczu Skawy w ostatnim dwudziestoleciu. Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie. Prace Geograficzne. 1974;40(5):35–41. Google Scholar
Łach J. Zmiany w morfologii den dolinnych Nysy Kłodzkiej i Białej Lądeckiej powstałe w wyniku powodzi w lipcu 1997 roku. Doctoral dissertation. Warszawa: Uniwersytet Wrocławski, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego [archives]; 2003. Google Scholar
Żurawek R. Zmiany erozyjne w dolinach rzek Sudetów Kłodzkich wywołane powodziami w lipcu 1997 r. oraz w lipcu 1998 r. Problemy Zagospodarowania Ziem Górskich. 1997;45:45–61. Google Scholar
Krzemień K, Libelt P, Mączka T. Geomorphological conditions of the timberline in the Western Tatra Mountains. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego: Prace Geograficzne. 1995;98:153–170. Google Scholar
Benda IE, Cundy TW. Predicting deposition of debris flows in mountain channels. Canadian Geotechnical Journal. 1990;27(4):409–417. https://doi.org/10.1139/t90-057. Google Scholar
Długosz M, Głębica P. Geomorfologiczne skutki oraz rola lokalnych ulew i powodzi w kształtowaniu rzeźby progu Pogórza Karpackiego (na przykładzie ulewy z czerwca 2006 r. w rejonie Sędziszowa Młp.). Landform Analysis. 2008;8:13–20. Google Scholar
Ellen S.D., 1988. Description and mechanics of soil slip/debris flows in the storm. In: Ellen S.D., and Wieczorek G.F., (Editors), Landslides, floods, and marine effects of the storm of January 3–5, 1982, in the San Francisco Bay region, California. U.S. Geological Survey Professional Paper 1434, 63-112. Google Scholar
Gorczyca E, Krzemień K, Wrońska-Wałach D, Sobucki M. Channel changes due to extreme rainfalls in the Polish Carpathian. In: Loczy D, editor. geomorphological impacts of extreme weather: Case studies from Central and Western Europe. Dordrecht, Heidelberg, New York, London: Springer Geography, Springer; 2013. p. 23–35. Google Scholar
Šilhán K, Pánek T. Fossil and recent debris flows in medium-high mountains (Moravskoslezskè Beskydy Mts, Czech Republic). Geomorphology. 2010;124(3–4):238–249. https://doi.org/10.1016/j.geomorph.2010.03.026. Google Scholar
Starkel L. Złożoność czasowa i przestrzenna opadów ekstremalnych – ich efekty geomorfologiczne i drogi przeciwdziałania im. Landform Analysis. 2011;15:65–80. Google Scholar
Ziętara T. Rola gwałtownych ulew i powodzi w modelowaniu rzeźby terenu oraz niszczeniu infrastruktury osadniczej w górnej części dorzecza Wisły. In: Jelonek A, editor. Geomorfologiczne uwarunkowania rozwoju Małopolski. Kraków: Instytut Geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2002. p. 37–45. Google Scholar
Bryndal T. Przepływy maksymalne odnotowane podczas gwałtownych wezbrań, spowodowanych krótkotrwałymi ulewnymi opadami deszczu w małych zlewniach karpackich. In: Bogdanowicz R, Fac-Beneda J, editor. Zasoby i ochrona wód. Obieg wody i materii w zlewniach rzecznych. Gdańsk: Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego; 2009. p. 329–334. Google Scholar
Bryndal T. Parametry zlewni, w których wystąpiły lokalne powodzie. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska sectio B – Geographia Geologia Mineralogia et Petrographia. 2008;63:177–200. Google Scholar
Bryndal T. Identyfikacja małych zlewni podatnych na formowanie gwałtownych wezbrań na przykładzie Pogórza Dynowskiego, Strzyżowskiego i Przemyskiego. Przegląd Geograficzny. 2011;83(1):5–26. Google Scholar
Bryndal T. Parametry hydrologiczne gwałtownych wezbrań opadowo-nawalnych w małych zlewniach, w polskiej, słowackiej i rumuńskiej części Karpat. Przegląd Geograficzny. 2014;86(1):5–21. Google Scholar
Bryndal T. Powodzie błyskawiczne w małych zlewniach karpackich – wybrane aspekty zarządzania ryzykiem powodziowym. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia Geographica. 2015:7(170):69–80. Google Scholar
Franczak P, Listwan K. Ryzyko powodziowe w małych zlewniach górskich a sposoby zagospodarowania obszarów zalewowych zapisane w aktach planistycznych. Studium przypadku Makowa Podhalańskiego i Kasinki Małej. In: Liro J, Liro M, Krąż P, editor. Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii. Vol. 3. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2015. p. 45–61. Google Scholar
Franczak P. Rola wielkich wezbrań powodziowych w kształtowaniu życia ludności w zlewni górnej Skawy od XV wieku. In: Krąż P, editor. Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2014. p. 117–129. Google Scholar
Iwańczak B. Percepcja powodzi w gminie Łomianki. Master thesis [unpublished]. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Instytut Geografii Fizycznej; 2009. Google Scholar
Bryndal T. Identyfikacja małych zlewni podatnych na formowanie gwałtownych wezbrań w Karpatach Polskich. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego; 2014. Google Scholar
Lenart W. Opad atmosferyczny. In: Soczyńska U, editor. Podstawy hydrologii dynamicznej. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego; 1993. p. 101–116. Google Scholar
Parczewski W. Warunki występowania nagłych wezbrań na małych ciekach. Wiadomości Służby Hydrologicznej i Meteorologicznej. 1960;8(3):1–159. Google Scholar
Kondracki J. Geografia regionalna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; 2005. Google Scholar
Punzet J. Charakterystyka hydrologiczna rzeki Skawy i jej ważnych dopływów. Acta Hydrobiologica. 1976;18:353–381. Google Scholar
Książkiewicz M. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Zawoja. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne; 1971. Google Scholar
Książkiewicz M. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski 1:50 000, arkusz Sucha Beskidzka. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne; 1974. Google Scholar
Paul Z, Ryłko W. Objaśnienia do szczegółowej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000, arkusz Rabka. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne; 1987. Google Scholar
Nalborczyk B. Powódź na Skawie w 1960 roku. Master thesis [unpublished]. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Geografii Fizycznej. Kraków; 1967. Google Scholar
Jokiel P, Tomalski P. Maksymalne odpływy rzek Polski. Czasopismo Geograficzne. 2004;1–2,83–97. Google Scholar
Obrębka-Starkelowa B. Klimat Babiej Góry. In: Szafer W, editor. Babiogórski Park Narodowy. Kraków: PWN; 1963. p. 45–68. Google Scholar
Franczak P. Zagrożenie powodziowe w zlewni górnej Skawy. Master thesis [unpublished]. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Zakład Hydrologii. Kraków; 2013. Google Scholar
Franczak P, Działek J. Przebieg powodzi w badanych obszarach i ich konsekwencje. In: Działek J, Biernacki W, Konieczny R, Fiedeń Ł, Franczak P, Grzeszna K, Listwan-Franczak K, editors. Zanim nadejdzie powódź. Wpływ wyobrażeń przestrzennych, wrażliwości społecznej na klęski żywiołowe oraz komunikowania ryzyka na przygotowanie społeczności lokalnych do powodzi. Kraków: Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego; 2017. p. 37–121. Google Scholar
Pociask-Karteczka J, Żychowski J. Powodzie błyskawiczne (flash floods) – przyczyny i przebieg. In: Ciupa T, Suligowski R. editors, Woda w mieście. Kielce: Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego; 2014. p. 213–226. Google Scholar
Bryndal T. Znaczenie map zagrożenia oraz ryzyka powodziowego w ograniczeniu skutków powodzi błyskawicznych w miastach. In: Ciupa T, Suligowski R, editors. Woda w mieście. Kielce: Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego; 2014. p. 213–226. Google Scholar
Działek J, Biernacki W, Konieczny R, Fiedeń Ł, Franczak P, Grzeszna K, Listwan-Franczak K. Understanding flood preparedness: flood memories, social vulnerability and risk communication in Southern Poland. Cham: Springer; 2019. Google Scholar
Tomica L, Żuławska D. Wykorzystanie analiz przestrzennych do oceny skutków powodzi. Master thesis. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza im. S. Staszica; 2002. Google Scholar
Bednarz S, Leśniakiewicz R. Charakterystyka przyrodnicza Jordanowa. Jordanów: TMZJ; 2013. Google Scholar
Stachý J, Fal B, Dobczyńska I, Hołdakowska J. Wezbrania rzek polskich w latach 1951–1990. Warszawa: Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej; 1996. Google Scholar
Gorczyca E, Wrońska-Wałach D. Transformacja małych zlewni górskich podczas opadowych zdarzeń ekstremalnych (Bieszczady). Landform Analysis. 2008;8:25–28. Google Scholar
Bartnik A, Jokiel P. Geografia wezbrań i powodzi rzecznych. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego; 2012. Google Scholar
Ceklarz K. Górale Babiogórscy w pismach i dokumentach Antoniego Schneidera. In: Słabosz-Palacz K, editor. Górale Babiogórscy w badaniach XIX-wiecznych naukowców. Kraków, Zawoja: Babiogórskie Centrum Kultury im. dr Urszuli Janickiej-Krzywdy; 2019. Google Scholar
Oszczypko N, Zuber A. Geological and isotopic evidence of diagenetic waters in the Polish Flysch Carpathians. Geologica Carpathica. 2002;53(4):257–268. Google Scholar
Meldunek z realizacji odbudowy zniszczeń po klęskach żywiołowych w lipcu i sierpniu 2001 roku (powodzie, osuwiska, huragany). Maków Podhalański: Urząd Miasta w Makowie Podhalańskim; 2005. Google Scholar
Wojtanek T. Monografia Zembrzyc i Marcówki. Tomice; 2009. Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2020 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie & Autorzy
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.