Ograniczanie ekspozycji człowieka na ksenobiotyki środowiskowe: teoria i praktyka
DOI:
https://doi.org/10.5604/01.3001.0010.7722Słowa kluczowe:
ksenobiotyki, biomonitorowanie człowieka (HBM), biomarkery chemiczne, endokrynomimetyki (ECDs), kancerogeny genotoksyczneAbstrakt
Ekspozycja na ksenobiotyki środowiskowe, jakiej doświadczają wszyscy ludzie żyjący w naszych czasach, stała się przedmiotem wzmożonej uwagi naukowców, specjalistów z urzędu monitorujących zagrożenia, władz administracyjnych i twórców opracowań legislacyjnych. Wypracowane zostały podstawowe definicje i określone „jednostki szkodliwości” w toksykologicznej ocenie bezpośrednich skutków zdrowotnych chemicznych zanieczyszczeń żywności, wody i powietrza. Podjęcie na szeroką skalę bezpośredniego biomonitorowania człowieka HBM (human biomonitoring) na chemikalia środowiskowe pozwala na analizę powiązań ekspozycji na chemikalia z otyłością, upośledzoną rozrodczością, cukrzycą typu 1 (T1D), autyzmem, nowotworami i innymi schorzeniami w skali społecznej. Nadzieje na eliminację ze środowiska człowieka chemicznych endokrynomimetyków EDCs (endocrine disruptor chemicals) uszkatoksykologicznych i regulacji legislacyjnych. Kategorią ksenobiotyków o wyjątkowo istotnym wpływie na zdrowie człowieka, których monitorowanie jest traktowane priorytetowo na obszarze Unii Europejskiej, są kancerogeny genotoksyczne. Według aktualnych ocen obywatele krajów Zachodu mogą zawierać w sobie około setki niewielkich, lecz wykrywalnych ksenobiotyków chemicznych i ich metabolitów. Wszystkie ksenobiotyki jakie znajdują się w człowieku w zasadzie są pochodzenia antropogennego. Mimo trwałej obecności ksenobiotyków w bezpośrednim środowisku człowieka, warto zastanowić się nad praktycznymi możliwościami ograniczania i unikania kontaktu z chemikaliami środowiskowymi. Dotyczy to zarówno stosowania filtrów wody i powietrza, właściwej termicznej obróbki żywności, doboru produktów żywnościowych, jak i innych aspektów życia codziennego.
Uwaga: Fragmenty artykułu pochodzą z nowej książki Biomonitorowanie człowieka w profilaktyce zatruć środowiskowych, autorzy: K.L. Krzystyniak, M. Obiedziński, H. Kalota, A. Marszałek, Wyd. Medyk, Warszawa 2017 r. (w druku).
Statystyka pobrań
Bibliografia
Kumar A., Xagorakaki I. Pharmaceuticals, personal care products andendocrine-disruptiung chemicals in US surface and finished drinking waters: A proposed ranking system. Sci Total Environ, 2010, 408, 5972-5989. Google Scholar
Plotan M., Frizzel C., Robinson V. i wsp. Endocrine disruptor activity in mineral and flavoured water. Food Chem, 2013, 136, 1590-1596. Google Scholar
Wang H., Wang N., Wang B. i wsp. Antibiotics detected in urines and adipogenesis in school children. Environ Int, 2016, 89-90, 204-211. Google Scholar
Sarigiannis D.A., Karakitsios S.P.,Handakas E. i wsp. Intergated risk characterizati on of bisphenol-A in Europe. Food Chem Toxicol, 2016, 98, 134-147. Google Scholar
Katsikantami I., Sifakis S., TzatzarakisM.N., Vakonaki E. i wsp. A globalassessment of phthalates burdenand related links to health effects. Environ. Int, 2016, 97, 201-236. Google Scholar
Fromme H., Albrecht M., Appel M.i wsp. PCBs, PCDD/Fs, and PBDEsin blood samples of a rural populationin South Germany. Int J Hyg Environ Health, 2015, 218, 41-46. Google Scholar
Alves A. Are nails a valuable non--invasive alternative for estimatinghuman exposure to phthalate esters? Environ Res, 2016, 151, 184-194. Google Scholar
Hutter H.P., Kundi M., Hohenblum P. i wsp. Life without plastic: A family experiment and biomonitoring study. Environ. Res, 2016, 150, 639-644. Google Scholar
Alvez A., Kucharska A., ErraticoC. i wsp. Human biomonitoring of emerging pollutants through non-invasivematrices: state of the art and future potential. Anal Bioanal Chem, 2014, 406, 4063-4088. Google Scholar
Dereumeaux C., Saudi A., Pecheux M. i wsp. Biomarkers of exposure to environmental contaminants in French pregnant women from Elfecohort in 2011. Environ Int, 2016, 97, 56-67. Google Scholar
Papastergiadis A., Fatouch A., Jacxsens L. i wsp. Exposure assessment of malondialdehyde, 4-hydroxy-2(E)-nonenal and 4-hydroxy-2(E)-hexenal through specific foods available in Belgium. Food Chem Toxico, 2014, 73, 51-58. Google Scholar
Singhal S.S., Singh S.P., Singhal P. i wsp. Antioxidant role of glutathione S-transferases: 4-Hydroxynonenal, a key molecule in stress-mediated signaling. Toxicol Appl Pharmacol, 2015, 298, 361-370. Google Scholar
Halliwell B., Aeschbach R., Loliger J. i wsp. The characterisation of antioxidants. Food Chem Toxicol, 1995, 33, 601-617. Google Scholar
Engel E., Ratel J., Bouhlel J. i wsp. Novel approaches to improving the chemical safety of the meat chain towards toxicants. Meat Sci, 2015, 109, 75-85. Google Scholar
Sachse B., Meinl W., Sommer Y. i wsp. Bioactivation of food genotoxicants5 hydroxymethylfurfural and furfuryl alcohol by sulfotransferases from human, mouse and rat: a comparative study. Arch Toxicol, 2016, 90, 137-148. Google Scholar
Chevallier C., Batisse A., Marillier M. i wsp. E-cigarettes and tobacco cessation: An online survey of electronic cigarette users in France. 2016, http://dx.doi.org/10.1016/j.eurpsy.2016.01.998 Google Scholar
Burstyn I. Peering through the mist: systematic review of what the chemistry of contaminants in electronic cigarettes tells us about health risks. BMC Public Health, 2014, 14, 18-32. Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2017 Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie & Autorzy
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
