Konflikt interesów

Czym jest konflikt interesów?

„Konflikt interesów to sytuacja, w której dążenie do własnej korzyści, w tym materialnej, proceduralnej albo psychologicznej, ma wpływ na wydanie opinii bądź na podjęcie działań wbrew interesom lub w zgodzie z interesem innej osoby” (A. Lewicka-Strzałecka, Teoretyczne i praktyczne aspekty identyfikacji i ograniczania konfliktu interesów, [w:] A. Wegrzecki, red., Konflikt interesów – konflikt wartości, Kraków 2005, https://www.antykorupcja.gov.pl/ak/analizy-i-raporty/raporty-sytuacyjne/3470,Konflikt-interesow-Teoretyczne-i-praktyczne-aspekty-identyfikacji.html).

Źródła konfliktu interesów

Źródłem konfliktu interesów mogą być relacje finansowe i niefinansowe, które mogą bezpośrednio wpływać na obiektywne, bezstronne i rzetelne prowadzenie badań naukowych i prezentację ich wyników oraz ocenę tekstu przez potencjalny wpływ na opinie i działania autorów, redaktorów i recenzentów.

  1. Relacje finansowe:
  • wsparcie badawcze (np. zakup aparatury, wynagrodzenia badaczy) organizacji, która może odnotować zysk lub stratę finansową w związku z publikacją;
  • zatrudnienie autora (niedawne, obecne lub przyszłe) w organizacji, która może w związku z tym odnotować zysk lub stratę finansową;
  • osobiste interesy finansowe — np. posiadane akcje lub udziały w spółkach, które mogą odnotować zysk lub stratę finansową w związku z publikacją, pobierane wynagrodzenia (w tym zwrot kosztów udziału w konferencjach, sympozjach), związane z badaniami patenty lub zgłoszenia patentowe.
  1. Relacje niefinansowe:
  • wszelkie relacje osobiste lub zawodowe z osobami lub organizacjami, które mogą mieć wpływ na proces publikacji, np. relacje towarzyskie, podległość zawodowa, współpraca zawodowa, członkostwo w organizacji rządowej lub pozarządowej, pełnienie funkcji doradczych, eksperckich.

Rodzaje konfliktów interesów

  1. Potencjalny — jeśli działalność osoby zaangażowanej w proces wydawniczy może wpłynąć w przyszłości na jej bezstronność lub bezinteresowność.
  2. Rzeczywisty — jeśli osoba biorąca udział w procesie wydawniczym pozostaje w relacjach finansowych lub niefinansowych z organizacjami lub osobami, których dotyczą podejmowane przez nią decyzje.
  3. Pozorny — jeśli występuje podejrzenie dążenia przez osobę zaangażowaną w proces wydawniczy do własnej korzyści przez działania wbrew lub w zgodzie z interesem innej osoby lub organizacji, choć w rzeczywistości tak się nie dzieje.

Ujawnienie konfliktu interesów

  1. Redakcja zobowiązuje autorów, recenzentów i redaktorów do ujawniania wszelkich potencjalnych, rzeczywistych i pozornych konfliktów interesów:
  • autor składa oświadczenie dotyczące konfliktu interesów w trakcie rejestracji artykułu w systemie publikacyjnym; w przypadku artykułu wieloautorskiego, oświadczenie musi być złożone przez wszystkich współautorów; autor będący członkiem zespołu redakcyjnego lub rady naukowej zaznacza to w deklaracji konfliktu interesów i zostaje wyłączony z procesu publikacyjnego;
  • recenzent składa oświadczenie o dostrzeżonym konflikcie lub jego braku przed udostępnieniem pełnej treści artykułu, a w sytuacji, gdy podejrzenie istnienia konfliktu pojawi się później, na każdym etapie procesu publikacyjnego, a nawet po publikacji artykułu;
  • redaktor prowadzący ma obowiązek niezwłocznie poinformować o możliwości wystąpienia konfliktu interesów redaktora naczelnego;
  • czytelnik, który podejrzewa w opublikowanym artykule nieujawniony konflikt interesów, zgłasza to redaktorowi naczelnemu.
  1. Wydawca wymaga od wszystkich członków zespołu redakcyjnego złożenia deklaracji dotyczących wszelkich relacji osobistych i zawodowych, finansowych i niefinansowych, które mogą mieć wpływ na przebieg procesu wydawniczego;
  2. Redakcja jest gotowa zamieszczać wyjaśnienia, sprostowania i korekty dotyczące ujawnionych konfliktów interesów na stronie internetowej czasopisma.