Humanities and Cultural Studies

Ekskluzywizm doświadczenia artystycznego

Michał Borkowski — 2023-12-21

Sztuka, gdyby stała otworem dla ogółu, powodowałaby niepowetowane straty – można stwierdzić, parafrazując słowa jednego z najważniejszych filologów nowożytnych, Fryderyka Nietzschego. Charakter sztuki — na wskroś eksperymentatorski i oscylujący wokół niepewności i bezcelowości — skutecznie uniemożliwia dostęp do niej dla każdego. Popularyzacja dzieła sztuki pozostaje założeniem szkodliwym społecznie, ponieważ doprowadza do autodestrukcji „natury przeciętne”. Ekskluzywizm doświadczenia artystycznego poręcza tożsamość dzielnych osobowości gotowych na liczne poświęcenia i niebezpieczeństwa. Granica między obłędem a stanem natchnienia jest bardzo cienka. Jej przekraczanie wymaga niezwykłego wyczucia i subtelności. Stendhal w dziele O miłości w duchu szowinizmu arystokratycznego stwierdza: „pomimo wielu starań nie mogę dać uszu głuchym i oczu ślepym”. Zatem psychagogia artyzmu jest paradoksalnym przedsięwzięciem i wynikiem nieporozumień wynikłych z forsowania modelu edukacji ufundowanej na absolutyzmie egalitaryzmu. Jednocześnie doświadczenie artystyczne nikogo i niczego nie wyklucza, gdyż jest rodzajem najwykwintniejszej apologii Życia. W akcie twórczym, szczególnym rodzaju aktywności, na wskroś sporadycznej i rzadkiej, gotowość na Nowe zajmuje centralne miejsce. Nieprzewidywalność, która przeraża większość, jest najwyższym rodzajem inspiracji dla tworzącego. By coś powstało par excellence, nie może wcześniej istnieć, nawet w nadprzyrodzonej rzeczywistości. Nie może być też uprzednio pomyślane, jeśli ma być niepowtarzalne. A to już wymyka się wszelkim regułom. Człowiek wierzy w prawdę, artysta w świat — siedlisko tajemniczości.

Transgresje Władysława Wałęgi

Beata Skoczeń-Marchewka — 2023-12-21

Władysław Wałęga jest zaliczany do najwybitniejszych przedstawicieli art brut w Polsce. Osobowość i życiowe doświadczenia tego krakowskiego malarza szczególnie mocno zadecydowały o sile wyrazu jego twórczości. Na obrazach ukryte wspomnienia i dręczące wyobrażenia przeplatają się z wizjami sennymi, marzeniami i tęsknotami. Sztuka stała się dla Wałęgi sposobem wyrażania wewnętrznych przeżyć i komunikowania się ze światem. To także terapia łagodząca napięcia emocjonalne oraz samotność. Kluczem do zrozumienia jego obrazów jest biografia artysty, pełna dramatycznych wydarzeń i ekstremalnych doświadczeń: dzieciństwo w sierocińcach, domach poprawczych, lata spędzone w więziennych celach, alkoholizm, problemy psychiczne. Malarstwo pomogło Wałędze wyzwolić się ze skrywanych lęków oraz uporządkować system wartości, a także odbudowywać obraz świata, który wielokrotnie rozpadał się w jego życiu.

Dyscyplina przypadku

Marcin Oleś — 2023-12-21

Przypadek odgrywa w twórczości artystycznej znaczącą, aczkolwiek niejawną rolę. Na próżno szukać o nim wzmianek w biografiach artystów czy kronikach ich dzieł. Najczęściej przemilczany, pozostaje wielkim nieobecnym twórczości artystycznej. Kultura Zachodu wyparła go poza mury świątyń sztuki. Wszak sztuka jest dziełem geniuszu, a nie przypadku.
Między innymi dlatego badanie przypadku w twórczości artystycznej musi mieć charakter poszlakowy i opierać się na czytaniu o tym, o czym milczą źródła, bowiem mało o przypadku mówi się wprost. A jednak, czy przypadek można „zaprząc do roboty” i sprawić, aby pomagał w tworzeniu dzieł i powoływaniu kolejnych opusów? Czy przypadek można poddać dyscyplinie, żeby stał się narzędziem w rękach twórcy?
Celem niniejszego artykułu jest próba opisania roli przypadku w twórczości artystycznej w XX wieku. Praca opierać się będzie zarówno na dokumentacji biograficznej, jak i analizie poszczególnych praktyk artystycznych. Przypadek jako metoda twórcza może być nie tylko narzędziem w rękach twórcy, ale i jedną z jego technik artystycznych.

Zachodnia wizualna tożsamość mody końca XX wieku

Kacper Andruszczak — 2023-12-21

Nicholas Mirzoeff w Jak zobaczyć świat zaznacza, że momentem zwrotnym w postrzeganiu świata są lata 90., a dokładniej zakończenie zimnej wojny w 1990 roku. Lata 90. jako okres postnowoczesności na nowo określają tożsamość mody poprzez kreowanie konsumenckich obrazów o nieznanej dotąd stylistyce. Globalizacja, którą wspierał już Internet, wprowadziła nowe zasady komunikowania się oraz inne możliwości wymiany kulturowej. Zmiany te symbolizował magazyn „Vogue”, stając się przewodnikiem w rzeczywistości przyspieszonego rozwoju gospodarczego. Wychodząc od analizy pierwszej okładki magazynu, zaproponowanej przez Annę Wintour, autor pragnie zapytać o to, jak kształtowana jest tożsamość mody końca XX wieku i jaką funkcję w jej kreowaniu pełniły magazyny modowe, żywo kształtując nowoczesnego odbiorcę-konsumenta.

Kampania wyborcza partii politycznych do Sejmu w 1930 roku

Tomasz Sumara — 2023-12-21

Celem artykułu jest przedstawienie i omówienie kampanii wyborczej poszczególnych partii politycznych do Sejmu w 1930 roku. Wybory dla ugrupowań politycznych stanowiły test zaufania społecznego i były miernikiem układu sił w społeczeństwie. Głosowania traktowano jako plebiscyt: za demokracją lub za dyktaturą albo za Józefem Piłsudskim i sanacją lub przeciw nim.

Uzależnieni od patrzenia

Dariusz Vasina — 2023-12-21

Artykuł jest pokrótce próbą odpowiedzi na tytuł konferencji Sztuka jako źródło tożsamości w ujęciu indywidualnym, osobistym. Staram się przypomnieć sobie a zarazem ujawnić słuchaczom/ czytelnikom najważniejsze dzieła, komiksy obrazy czy grafiki, które towarzyszyły mi od najmłodszych lat i stały się niejako najważniejszymi elementami budującymi mój gust, świadomość artystyczną, tożsamość.

Słowo wstępne

Wacław Rapak — 2023-12-21

Kolejny numer „Humanities and Cultural Studies” zawiera sześć tekstów, z których ostatni, autorstwa profesora Dariusza Vasiny, stanowiący ro-dzaj osobistej refleksji artysty i nauczyciela akademickiego, znalazł się w części Varia. Większość proponowanych przez redakcję tekstów – pięć na sześć — w mniejszym lub większym stopniu obraca się wokół kwestii szeroko rozumianej sztuki i tożsamości. Przypomnę, że tym samym wią-żą się lub podejmują wątki konferencji naukowej na taki właśnie temat, zorganizowanej niemal dwa lata temu w Akademii Tarnowskiej (wówczas Akademii Nauk Stosowanych w Tarnowie).

(fragment Słowa wstępnego)